BAZALT NEDİR?

BAZALT NEDİR?

Bazalt, magmatik (volkanik) bir kayaç olup, Dünya yüzeyinde en yaygın bulunan kaya türlerinden biridir. Ekstrüzif (dış püskürük) bir kayaç olarak, yanardağlardan çıkan lavların hızla soğuması sonucu oluşur. Genellikle siyah veya koyu gri renkte, ince taneli ve yoğun bir yapıya sahiptir.

• Okyanus kabuğunun büyük bir kısmı bazalttan oluşur.
• Bazalt, Ay ve Mars gibi gezegenlerde de yaygın olarak bulunur.
• Dünyadaki en büyük bazalt akıntıları, Hindistan’daki Dekkan Trapları ve ABD’deki Columbia Nehri Bazaltlarıdır.

BAZALTIN OLUŞUMU

Bazalt, yanardağlardan çıkan lavların hızlı bir şekilde soğuyup kristalleşmesiyle oluşur.

• Okyanus ortası sırtlarında, yanardağların püskürttüğü lavlardan meydana gelir.

• Sıcak noktalar (Hawaii, İzlanda gibi) ve dalma-batma bölgelerinde yaygın olarak bulunur.

• Lavların havayla veya suyla temas etmesi sonucu ince kristalli yapıya sahip olur.

BAZALTIN FİZİKSEL VE KİMYASAL ÖZELLİKLERİ

Özellik	Açıklama
Renk	Siyah, koyu gri, bazen yeşilimsi
Sertlik	Mohs ölçeğinde 6-7
Yoğunluk	2,7-3,0 g/cm³
Gözeneklilik	Düşük ila orta (bazen gaz kabarcıkları içerir)
Ana Mineraller	Plajiyoklaz feldispat, piroksen, olivin
Manyetik Özellik	Demir içeriği nedeniyle bazı bazalt türleri manyetik olabilir

Bazalt, hızla soğuduğu için küçük kristaller içerir ve çoğunlukla homojen (tek tip) bir görünüme sahiptir.

BAZALTIN TÜRLERİ

Bazalt, içeriğindeki minerallere ve oluşum sürecine bağlı olarak çeşitli türlere ayrılabilir:

1. Alkali Bazalt: Alkali feldispat içerir, genellikle kıtasal bölgelerde bulunur.

2. Toleyitik Bazalt: Okyanus ortası sırtlarında oluşan en yaygın bazalt türüdür.

3. Yastık (Pillow) Bazalt: Deniz altındaki volkanik patlamalar sonucu oluşur ve yuvarlak şekillidir.

4. Amygdaloidal Bazalt: Gaz kabarcıkları içeren ve sonradan mineral dolgusu ile oluşan bazalt türüdür.

BAZALTIN KULLANIM ALANLARI

Bazalt, sert ve dayanıklı bir kayaç olduğu için inşaat, sanayi ve dekorasyon alanlarında yaygın olarak kullanılır.

1. İnşaat ve Yol Yapımı

• Beton agregası: Beton üretiminde kırılmış taş olarak kullanılır.

• Asfalt kaplama: Dayanıklı yapısı nedeniyle yol yapımında tercih edilir.

• Demiryolu balastı: Tren raylarının altına destek taşı olarak döşenir.

• Taş duvarlar ve bloklar: Yapı malzemesi olarak kullanılır.

2. Endüstriyel Kullanım

• Yalıtım malzemesi (Bazalt lifi): Isıya ve sese dayanıklı yalıtım malzemesi olarak kullanılır.

• Manyetik kayaçlar: Demir içeriği nedeniyle bazı bazaltlar manyetik özellik gösterebilir.

• Bazalt tozu: Tarımda mineral zenginleştirme amacıyla kullanılır.

3. Dekoratif ve Mimari Kullanım

• Dış cephe kaplamaları: Binaların dış yüzeylerinde dayanıklı bir kaplama malzemesi olarak kullanılır.

• Heykel ve anıt yapımı: Sert ve dayanıklı olduğu için heykelcilikte kullanılır.

• Mutfak tezgahları ve döşeme taşları: Cilalanmış bazalt dekoratif amaçlı kullanılır.

BAZALTIN TARİHSEL KULLANIMI

Bazalt, antik çağlardan beri insanlar tarafından kullanılmıştır.

• Mısır’da piramitlerin bazı bölümlerinde bazalt blokları kullanılmıştır.
• Roma İmparatorluğu, yollar ve binalar için bazalt taşlarını kullanmıştır.
• Modern dönemde, bazalt özellikle mimari ve sanayi alanlarında yaygın olarak kullanılmaktadır.

BAZALT VE DİĞER KAYAÇLAR ARASINDAKİ FARKLAR

Özellik	Bazalt	Gabro	Diyorit	Granit
Kuvars Oranı	%0-%5	%0	%5-20	%20-60
Renk	Siyah, koyu gri	Siyah, koyu gri	Gri, siyah-beyaz benekli	Açık gri, pembe, kırmızı
Bileşim	Plajiyoklaz, piroksen, olivin	Piroksen, plajiyoklaz	Plajiyoklaz, amfibol, biyotit	Kuvars, feldispat, mika
Doku	İnce taneli (hızlı soğumuş)	İri taneli (yavaş soğumuş)	İri taneli	İri taneli
Kullanım Alanı	Yol yapımı, beton, yalıtım	Yol yapımı, inşaat, agrega	İnşaat, heykel, yol taşları	Mutfak tezgahı, yapı malzemesi

Gabro ile bazalt aynı kimyasal bileşime sahiptir, ancak bazalt yüzeyde hızlı soğurken, gabro yerin altında yavaş soğur ve iri kristallidir.

BAZALTIN AVANTAJLARI VE DEZAVANTAJLARI

Avantajları:

• Çok sert ve dayanıklı bir kayaçtır.
• Yol yapımı, inşaat ve sanayide geniş kullanım alanına sahiptir.
• Kolay bulunur ve ucuzdur.
• Bazalt lifi, çevre dostu bir yalıtım malzemesidir.

Dezavantajları:

• İç mekan kullanımı için granit veya mermer kadar estetik değildir.
• Hızla soğuduğu için küçük kristaller içerir, bu da işlenmesini zorlaştırabilir.
• Bazalt lav akıntıları bazen tarım arazilerini kaplayarak verimliliği düşürebilir.

SONUÇ

Bazalt, yanardağ lavlarının hızlı soğumasıyla oluşan, sert, dayanıklı ve ince kristalli bir magmatik kayaçtır. Dünya’da en yaygın volkanik kayaç olup, yol yapımı, inşaat, sanayi ve dekoratif amaçlarla kullanılmaktadır.