TÜRKİYE'DE KARBON TİCARETİ MEVZUATI 

1. YASAL MEVZUAT VE DÜZENLEMELER

Sera Gazı Emisyonlarının Takibi Hakkında Yönetmelik (2014)

• Amaç: Büyük endüstriyel tesislerin emisyonlarını izleme, raporlama ve doğrulama (MRV) yükümlülüğü getirilmiştir.

• Kapsam:

  • Enerji, çimento, demir-çelik, petrokimya, seramik, kireç üretimi gibi sektörlerde ≥20 MW kapasite sınırı.

  • AB ETS Direktifi (2003/87/EC) ile uyumlu yapıdadır.

• Sorumlu Kurum: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (ÇŞİDB).

Sera Gazı Emisyonlarının Doğrulanması ve Yetkilendirme Tebliği (2017)

• Doğrulayıcı kuruluşlar için yetkilendirme kriterlerini belirler.

• ISO 14065 ve ISO 17029 standartlarıyla uyumludur.

Paris Anlaşması’nın Onaylanması (6 Ekim 2021)

• Türkiye, gelişmekte olan ülke statüsüyle anlaşmayı onayladı.

• Ulusal Katkı Beyanı (NDC): 2030 yılına kadar referans senaryoya göre %41’e kadar azaltım (2023’te güncellendi).

• Net Sıfır Emisyon hedefi: 2053

2. KARBON TİCARETİ MEKANİZMALARI VE UYGULAMALARI

A) Gönüllü Karbon Piyasaları (Voluntary Carbon Markets - VCM)

• Türkiye’de aktif ve yaygın.

• Projeler:

  • Yenilenebilir enerji (hidro, rüzgar, güneş)

  • Ormanlaştırma / Tarım uygulamaları

  • Enerji verimliliği / atık yönetimi

• Sertifika sistemleri:

  • Gold Standard

  • Verified Carbon Standard (VCS)

  • Plan Vivo

• Bu projelerden elde edilen karbon kredileri (VCU) yurt dışına satılabiliyor.

B) Zorunlu Karbon Piyasası (Emisyon Ticaret Sistemi – ETS)

• Türkiye’de henüz yürürlükte değil, ancak hazırlık aşamasında.

• Pilot ETS Çalışmaları:

  • 2018-2023 arasında Dünya Bankası desteğiyle yürütüldü.

  • ETS Tasarım Seçenekleri Raporu hazırlandı (enerji, çimento, demir-çelik sektörleri öncelikli).

  • AB ETS ile bağlantılı olacak şekilde “cap and trade” (üst sınır ve ticaret) modeli öngörülüyor.

3. KARBON FİYATLANDIRMA VE VERGİLER

Karbon Vergisi:

• Türkiye'de doğrudan karbon vergisi uygulanmamaktadır.

• Ancak "kirleten öder" prensibine dayalı bazı dolaylı çevresel vergiler mevcuttur.

Karbon Fiyatlandırma Yol Haritası

• ETS + yeşil finans mekanizmaları + kamu-özel sektör koordinasyonu hedeflenmektedir.

• Dünya Bankası’nın PMR (Partnership for Market Readiness) projesi ile teknik altyapı geliştirildi.

4. ULUSLARARASI UYUMLULUK VE AB ETS ETKİLERİ

🇪🇺 AB Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (CBAM)

• 2026 itibarıyla çimento, demir-çelik, alüminyum, gübre, elektrik gibi sektörlerde ihracat yapan Türk firmaları karbon maliyeti ödeyecek.

• Bu nedenle Türkiye, ulusal ETS sistemini 2025'e kadar kurmayı planlıyor.

Yeşil Mutabakat Eylem Planı (2021)

• Ticaret Bakanlığı koordinasyonunda hazırlandı.

• AB ile uyum, sürdürülebilir üretim, karbon fiyatlaması gibi 32 eylem içermektedir.

• Karbon kaçağına karşı önlem ve rekabetçiliğin korunması hedefleniyor.

5. KURUMSAL YAPI VE ROLLER

Kurum	Görevi
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (ÇŞİDB)	ETS tasarımı, MRV sistemi, İklim Kanunu hazırlığı
Ticaret Bakanlığı	AB CBAM uyumu, dış ticaret etkileri
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı	Enerji sektörünün dönüşümü
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı	Endüstriyel sektörlerin dönüşümü
SPK / Borsa İstanbul	Yeşil tahvil, karbon borsası altyapıları
TÜBİTAK / TSKB / TÜBİTAK-MAM	Teknik veri, izleme ve araştırma

6. GELECEK PROJELER VE YOL HARİTASI

Proje / Gelişme	Hedef Yıl	Durum
İklim Kanunu	2025	Hazırlık aşamasında
Ulusal ETS’nin başlatılması	2025–2026	Taslak mevzuat çalışmaları sürüyor
CBAM uyumu	2026	Kritik – ihracatçılar etkileniyor
İklim Finansmanı Mekanizmaları	Sürekli	Yeşil tahvil, karbon kredisi destekleri
Ulusal Enerji ve İklim Planı (NECP)	2024-2025	Hazırlanıyor – AB uyumu

7. AKADEMİK VE TEKNİK KAYNAKLAR

• ÇŞİDB – Türkiye ETS Raporu (2023)

• Dünya Bankası – PMR Türkiye Final Raporu

• TÜSİAD – Karbon Fiyatlandırması Raporu

• UNFCCC – Türkiye NDC ve MRV Bildirimleri

• AB CBAM Mevzuatı (2023)

ÖZET TABLO

Başlık	Durum
Paris Anlaşması	Onaylandı (2021)
Gönüllü Piyasa	Aktif (Gold Standard, VCS)
Zorunlu Piyasa (ETS)	Pilot tamamlandı, mevzuat hazırlanıyor
Karbon Vergisi	Yok
CBAM Uyum	Zorunlu olacak (2026)
İklim Kanunu	2025 hedefli
Karbon Fiyatlaması	Teknik altyapı kuruldu

İstersen şu konularda da özel bilgi hazırlayabilirim:

• Türk sanayi sektörlerine CBAM’ın etkisi

• Sektörel bazda karbon emisyon analizi (çimento, enerji vs.)

• Karbon piyasalarıyla ilgili güncel Türkçe tezler veya akademik makaleler

• Karbon kredisi projeleri örnekleri (Gold Standard gibi)